بررسی سمیت و دوام اسانس گیاه مرزه Satureja hortensis L. (Lamiaceae) و نانوفرمولاسیون آن روی کنه تارتن دولکه‌ایTetranychus urticae Koch (Acari:Tetranychidae)
کنه تارتن دو لکه‌ای Tetranychus urticae Koch (Acari:Tetranychidae) یکی از آفات بسیار مخرب و پلی فاژ در ایران و جهان است که همه ساله خسارت زیادی به گیاهان زراعی، باغی و محصولات گلخانه‌ای وارد می‌کند. امروزه استفاده از اسانس‌های گیاهی یکی از محورها و راهکارهای مناسب در کنترل آفات محسوب می‌شود. از طرف دیگر خاصیت فرار بودن ماده موثر و اکسیده شدن سریع آنها باعث گردیده است که فناوری های جدید در مبارزه با آفات موجب افزایش کارایی، سازگاری بیشتر با محیط زیست و استفاده بهینه از آنها را به دنبال داشته باشد. در این پژوهش اثر سمیت تنفسی و میزان دوام اسانس خالص مرزه (Satureja hortensis L.) (SEO) و نانوفرمولاسیون آن (حاوی کیتوسان/ تری پلی فسفات؛ CS/ SEO/ TPP) به روش تدخینی در ویال‌های به حجم 40 میلی لیتر مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش در شرایط دمایی 1±26 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی روی کنه‌ی تارتن دولکه‌ای یک روزه که روی گیاه میزبان لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) پرورش یافتند، مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل از آزمایش میزان LC50 و LC90 برای اسانس خالص مرزه عبارتند از 75/3 و 75/5 و برای نانو فرمولاسیون آن به ترتیب عبارتند از 31 و 25/77 میکرولیتر بر لیتر در طی مدت زمان 24 ساعت هوا بود. همچنین، جهت بررسی و مقایسه میزان دوام و اثر کشندگی اسانس خالص و نانو فرمولاسیون آن به روش تدخینی روی کنه تارتن دو لکه‌ای از 5 برابر غلظت LC90 اسانس خالص برابر با 75/28 و2990 میکرولیتر بر لیتر هوا از نانو فرمولاسیون اسانس که معادل همان مقدار ماده موثره (75/28 میکرولیتر بر لیتر هوا) است را بر روی کاغذ صافی تعبیه شده در قسمت داخلی درپوش ویال ریخته و جهت جلوگیری از فرار اسانس ها درپوش ویال ها با پارافیلم پوشانده شد. در داخل هر ویال، 10 عدد کنه‌ی ماده یک روزه بر روی برگ تازه لوبیا گذاشته شد و هر دو روز یک بار تعداد کنه‌های مرده شمارش شده و 10 عدد کنه ماده جایگزین کنه های مرده شد. برای شاهد از کاغذ صافی حاوی مواد فرموله شده فاقد اسانس استفاده گردید. آزمایشات فوق در 5 تکرار انجام گرفت. نتایج حاصل از آزمایش حاکی از آن است که سمیت اسانس مرزه بسیار بالا بوده، علاوه بر آن نانو اسانس با رهایش کنترل شده ماده موثره دارای بیش از 50% کشندگی به مدت 10 روز به روش تدخینی نسبت به اسانس خالص داشته است. بنابراین نانو فرمولاسیون اسانس‌ها می‌تواند به عنوان جایگزین مناسبی برای اسانس خالص و کنه‌کش‌های رایج توصیه گردند.
