زنبور Habrobracon hebetor Say (Hym.: Braconidae) یک زنبور پارازیتوئید خارجی و پلی فاژ بوده، که برای کنترل آفات راسته بالپولکداران در محصولات زراعی و انباری مورد استفاده قرار می گیرد. در استان خوزستان، این زنبور پارازیتوئید برای کنترل کرم میوه گوجه فرنگی Helicoverpa spp. در مزارع گوجه فرنگی و کرم ساقه خوار ذرت Sesamia spp. و کرم ساقه خوار اروپایی ذرت Ostrinia nubilalis Hubner (Lep: Noctuidae) در برنامه های پرورش انبوه و رهاسازی دشمن طبیعی مورد استفاده قرار میگیرد. دراین مطالعه، اثرات جانبی دوآفت کش رایج در مزارع خوزستان شامل آزادیرختین و تاکومی روی طول عمر، باروری و نسبت جنسی حشرات بالغ زنبور پارازیتوئید H. hebetor مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور حشرات بالغ پارازیتوئید از مزارع گوجه فرنگی جمعآوری شد و روی لاروهای سن آخرمیزبان، شب پره بید آرد Ephestia kuehniella Zeller (Lep.: Pyralidae) ، در آزمایشگاه پرورش داده شد. برای انجام آزمایشها، سطح داخلی پتری دیش های مورد استفاده به طور یکنواخت بوسیله غلظت های توصیه شده مزرعه ای سموم مورد آزمایش (شامل 5/437 و 2000 پی پی ام به ترتیب برای تاکومی و آزادیرختین) و آب به عنوان تیمار شاهد سمپاشی شد. غلظت مورد آزمایش براساس پیش آزمایشهای انجام شده برای پیدا کردن غلظت زیر کشندهی سموم انتخاب شد. پتری ها به مدت 15 دقیقه در شرایط دمایی آزمایشگاه قرار داده شدند تا خشک شوند. یک جفت زنبور پارازیتوئید نر و ماده روی 10 عدد لارو سن آخر شب پره بید آرد درون هر پتری دیش رهاسازی شد. آزمایشها در دمای 1±26 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 10±65 درصد و دوره روشنایی : تاریکی (8 :16 ساعت) در 15 تکرار انجام شد. پتری دیش های حاوی لاروهای سن آخر جدید هر روز در اختیار زنبورها قرار گرفت و این کار تا زمان مرگ زنبور ماده ادامه یافت. تعداد تخم های گذاشته شده توسط زنبورهای ماده به طور روزانه شمارش و یادداشت شد. نتایج نشان داد که حشره کش ها روی نسبت جنسی و طول عمر زنبور پارازیتوئید H. hebetor اثر منفی نداشته ولی تعداد تخم های گذاشته شده تحت تاثیر سموم متفاوت بود و آزادیرختین نرخ تخم ریزی زنبور پارازیتوئید را به طور معنی داری کاهش داد. تعداد تخم های گذاشته شده زنبور به ترتیب 53/3±73/32، 27/8 ± 46/32 و22/7± 67/22 عدد تخم در تیمار کنترل، تاکومی و آزادیرختین بود. مقدار نسبت جنسی در تیمارهای شاهد، تاکومی و آزادیرختین به ترتیب014/0± 44/0، 07/0±58/0 و07/0± 48/0 محاسبه شد. براساس این نتایج ، سم تاکومی با اثرات منفی کمتر روی نرخ تخم ریزی زنبور پارازیتوئید H. bracon میتواند پس از بررسی های تکمیلی به عنوان یک سم امید بخش دربرنامه های مدیریت تلفیقی پروانه Helicoverpa spp. درنظر گرفته شود.
