سمیت عصاره اتانولی گیاهان رازیانهFoeniculum vulgare و زیره سبز Cuminum cyminum و اثر ترکیبی آنها با خاک دیاتومه روی Tribolium castaneum و Callosobruchus maculatus
شپشه قرمز آرد Tribolium castaneum Herbst یکی از مهمترین آفات غلات در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری نظیر ایران است. سوسک چهار نقطهای حبوبات Callosobruchus maculatus F. نیز یکی از مخربترین آفات غلات به ویژه لوبیا چشم بلبلی است که لارو آن سبب خسارت شدیدی به این محصول میگردد. این آفات همچنین میتوانند کمیت، کیفیت و بازار پسندی محصول را کاهش دهند. از آنجا که مقاومت این آفات به حشرهکشهای شیمیایی معمول به خوبی مستند شده است و این سموم سبب بروز مشکلات اکولوژیکی زیادی میگردند، لذا در این تحقیق تاثیر کشندگی عصارههای اتانولی گیاهان رازیانه Foeniculum vulgare Mill و زیره سبز Cuminum cyminum L. و اثر سینرژیستی آنها در تلفیق با خاک دیاتومه در مقابل افراد کامل T. castaneum و C. maculatus تحت شرایط آزمایشگاهی (1±27 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 5±55% و تاریکی مطلق) بررسی گردید. عصاره 5% اتانولی گیاهان مذکور با استفاده از دستگاه سوکسله به دست آمد (در هر عصارهگیری 5 گرم از پودر گیاه و 100 میلی لیتر اتانول استفاده میشد). اتانول اضافی نیز توسط دستگاه روتاتوری تبخیر گردید. آزمایشهای زیست سنجی بر اساس روش صبور (2003) انجام شد. نتایج نشان داد که نرخ مرگ و میر افراد کامل هر دو آفت با افزایش غلظت عصارهها افزایش یافت. برای بررسی اثر سینرژیستی، LC25 عصارهها با LC25 خاک دیاتومه مخلوط گردید. بدین منظور، غلظت زیر کشنده (LC25) عصاره اتانولی رازیانه و زیره سبز به طور کامل با دانههای گندم و لوبیای موجود در شیشهها مخلوط شدند، پس از تبخیر حلال، غلظت زیر کشنده (LC25) خاک دیاتومه با دانهها به طور کامل مخلوط گردید و به مدت 5 دقیقه با دست تکان داده شدند. سپس، 20 عدد حشره کامل T. castaneum و C. maculatus به ترتیب به شیشههای حاوی گندم و لوبیا چشم بلبلی وارد شدند. در نهایت، درب ظروف محکم بسته شد و در انکوباتور نگهداری گردیدند. مرگ و میر پس از دو روز محاسبه شد. تجزیه پروبیت دادهها نشان داد که مقدار LC50 عصارههای رازیانه و زیره سبز برای شپشه آرد به ترتیب 5/4779 و 5/4891 میکرولیتر بر کیلوگرم دانه گندم و برای سوسک چهار نقطهای حبوبات این مقدار به ترتیب 1853 و 850 میکرولیتر بر کیلوگرم دانه لوبیا چشم بلبلی بود. مقدار LC50 خاک دیاتومه برای T. castaneum و C. maculatus به ترتیب 65/13 و 15/0 گرم بر کیلوگرم بود. نتایج نشان داد که ترکیب خاک دیاتومه با عصاره هر دو گیاه برای هر دو آفت دارای اثر سینرژیستی بود؛ اما با توجه به مقادیر به دست آمده، اختلاط عصاره اتانولی رازیانه و زیره سبز با خاک دیاتومه میتواند برای کنترل سوسک چهار نقطهای حبوبات مفید باشد و به عنوان بخشی از استراتژی IPM به همراه تکنیکهای کنترلی کم خطر به کار رود اما این روش برای کنترل شپشه آرد عملا قابل اجرا نیست.
