شپشه قرمز آرد (Tribolium castaneum (Herbst) (Col.:Tenebrionidaeیکی از آفات مهم انباری در سراسر جهان است.اسانس های گیاهی به صورت سمیت تدخینی، تماسی، دورکننده و بازدارنده تغذیه عمل کرده و رشد جمعیت حشره را تحت تأثیر قرار می دهند.اسانس های گیاهی یکی از گزینه های مناسب به عنوان جایگزین برای ترکیبات شیمیایی مصنوعی هستند که کمترین خطر را برای محیط زیست دارند.اسانس های گیاهی دارای معایبی همچون فراریت زیاد، حلالیت کم در آب و مستعد به اکسیداسیون بوده و نانوفرمولاسیون این ترکیبات می تواند این مشکلات را برطرف نماید. لذا در پژوهش حاضر، ترکیبات شیمیایی،خصوصیات فیزیکوشیمیایی و سمیت تماسی اسانس گیاه رزماری (Rosmarinus officinalis (L.) (Lamiales:Lamiaceae غیرفرموله و نانوفرموله شده روی حشرات بالغ آفت انباری شپشه آرد T. castaneum مورد بررسی قرار گرفت.اسانس گیاه رزماری با استفاده از دستگاه اسانس گیر شیشه ای (کلونجر) به روش تقطیر با آب استخراج شد.به منظور شناسایی اجزا تشکیل دهنده اسانس گیاهی رزماری از دستگاه گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) استفاده گردید.اجزای اصلی تشکیل دهنده اسانس رزماری به ترتیب آلفا-پینن، 1و8-سینئول، کامفور و سیس-وربنن بودند. نانوکپسولها با استفاده از روش نانوبارش و پلیمر پلی کاپرولاکتون به عنوان پوشش تهیه شدند. درصد میزان اسانس کپسوله شده با روش فیلتر-سانتریفیوژ کردن اندازه گیری شد. اندازه ذرات با استفاده از روش تفرق نوری دینامیک (DLS) با دستگاه زتا سایزر تعیین گردید. زیست سنجی ها در دمای 3±27 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±70 درصد، تاریکی و در قالب طرح کاملا تصادفی با استفاده از 5 غلظت مختلف از اسانس فرموله شده و غیرفرموله به همراه شاهد انجام شد. غلظتهای به کار رفته شامل غلظتهای 91/28 ، 91/62، 107/64، 126/47، 148/76 میکرولیتر (3/02 ، 3/03، 3/56، 4/19، 4/93 میکرولیتر بر سانتیمتر مربع) برای اسانس غیرفرموله و همین غلظتها (با رعایت میزان اسانس کپسوله شده) برای اسانس نانوفرموله در 24 ساعت می باشند.واحد‌های آزمایش شامل ظروف پتری با قطر 7 سانتیمتر بوده و از کاغذ صافی واتمن شماره یک با قطر 30/17 سانتیمتر مربع استفاده شد. هر غلظت در 4 تکرار و هر تکرار شامل 15 حشره بالغ همسن بود. میانگین اندازه نانوذرات تشکیل شده اسانس گیاه رزماری 145 نانومتر به دست آمد. مقدار اسانس کپسوله شده 78/2 درصد از مقدار اولیه برآورد شد. نتایج حاصل از زیست سنجی نشان داد که سمیت تماسی اسانس نانوفرموله به طور معنی داری بیشتر از اسانس غیرفرموله در تمامی غلظتها است و با افزایش غلظت،درصد مرگ ومیر افزایش یافت. به طوری که در بیشترین غلظت (4/93 میکرولیتر بر سانتیمتر مربع)،اسانس غیرفرموله و نانوفرموله به ترتیب موجب 78/3 و 100 درصد تلفات پس از 24 ساعت تیمار شدند.نانوکپسولهای اسانس رزماری می تواند فرمولاسیونی مناسب برای مدیریت آفات انباری باشد. با استفاده از این تکنیک میتوان فرمولاسیونهای ایمنی تولید کرد که موجب رهایش کنترل شده آفتکش،کاهش غلظت و تعداد دفعات کاربرد آفتکش میشوند.
