پژمردگی فوزاریومی ناشی از قارچ Fusarium oxysporum f. sp. cucumerinumاز مهم‌ترین بیماری‌های خیار‌گلخانه‌ای محسوب می‌شود. کنترل این بیماری به روش‌های شیمیایی به سهولت امکان پذیر نبوده و از مناسب‌ترین روش‌های کنترل آن، کنترل بیولوژیکی با استفاده از عوامل آنتاگونیست تلقی شده است. از آن جایی که مطالعه‌ی مکانیسم‌های آنتاگونیستی مسئله‌ی مهمی در کنترل بیولوژیک می باشد، در این تحقیق، جهت جداسازی عوامل بیماری‌زا و آنتاگونیست، نمونه برداری گیاه و خاک از گلخانه‌های آلوده‌ی ورامین انجام شد. سپس، بر اساس درصد بازدارندگی رشد عامل بیماری توسط جدایههای مختلف قارچ‌های Talaromyces flavus و Trichoderma harzianum، از هر قارچ، سه جدایه‌ی مؤثر از لحاظ بیش‌ترین اثر بازدارندگی انتخاب شد و در شرایط گلخانه، قابلیت کنترل بیولوژیک هر یک از جدایه‌ها با سه روش کاربرد (آغشته‌سازی بذر، افزودن به خاک و آغشته‌سازی بذر توأم با افزودن به خاک) بررسی گردید. سپس، بر مبنای نتایج بررسی گلخانه‌ای از چهار تیمار مؤثر جدایههای آنتاگونیست T. flavus و T. harzianum از لحاظ کارآیی در کاهش بیماری پژمردگی فوزاریومی خیار، برای بررسی در گلخانه خیار ورامین طی سه سال زراعی متوالی استفاده گردید. این تیمارها عبارت بودند از: TF-Cu-V-59 با روش افزایش به خاک، TF-Cu-V-60 با روش آغشته‌سازی بذر توأم با افزایش به خاک، TH-Cu-V-13 با روش افزایش به خاک وTH-Cu-V-13 با روش آغشته‌سازی بذر توأم با افزایش به خاک. هر بررسی در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی با پنج تیمار (چهار تیمار متأثر از جدایههای آنتاگونیست و شاهد) و چهار تکرار صورت پذیرفت. ارزیابی تیمارها نیز به صورت تعیین درصد شدت بیماری و عملکرد کل انجام شد. نتایج تجزیه مرکب برای سه سال زراعی نشان داد که اثر متقابل سال و تیمار معنی‌دار بوده؛ بنابراین، داده‌های مربوط به هر سال به صورت جداگانه مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج سال‌های اول و دوم نشان داد که در میان این تیمارها، در مجموع تیمار جدایه‌ی TF-Cu-V-59 با روش افزودن به خاک از لحاظ کارآیی در کنترل بیماری و افزایش عملکرد در اولویت بوده است. در حالیکه، نتایج سال سوم نشان داد که کلیه‌ی تیمارهای حاوی جدایه آنتاگونیست نسبت به شاهد دارای کاهش معنی‌دار درصد شدت بیماری و افزایش معنی‌دار میزان عملکرد بوده و علیرغم مشاهده اختلاف آماری معنی‌دار میان تیمارهای آنتاگونیست از لحاظ درصد شدت بیماری و عملکرد در سال‌های اول و دوم، اختلاف آماری معنی‌داری میان این تیمارها در سال سوم بررسی وجود نداشته است. بنابراین، می‌توان اذعان داشت که به دلیل وجود بقایای T. flavus در خاک از سال‌های قبل، استفاده از تیمارهای آنتاگونیست T. flavus، موجب اصلاح جمعیت قارچ مذکور در این‌گونه تیمارها و عدم اختلاف آماری معنی‌دار میان آن‌ها از لحاظ صفات مورد اندازه‌گیری شده است.
