معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
چکیده
بیماری انگومک پسته یکی از بیمارهای مهم پسته است. گونه‌های مختلفی از جنس فیتوفتورا موجب این بیماری خاک‌برد در باغ‌های پسته‌ی ایران می‌شوند. عوامل این بیماری موجب پوسیدگی ریشه و طوقه‌ی پسته شده، زوال و مرگ درختان مبتلا را به دنبال دارد. مطالعه‌ی حاضر برای دست‌یابی شیوه‌ای سازگار با محیط‌زیست برای مدیریت یکی از عوامل مهم این بیماری، Phytophthora pistaciae، با استفاده از نمک‌های معدنی کلسیمی انجام گرفت. در این پژوهش اثر مستقیم و غیرمستقیم نمک‌های کلرید و سولفات کلسیم در شرایط آزمایشگاه و گلخانه بر P. pistaciae و بیماری ناشی از آن بررسی شد. تأثیر نمک‌های کلسیم در مهار بیماری گموز پسته در شرایط آزمایشگاه، روی محیط‌‌کشت‌های جامد و مایع انجام گرفت. اثر نمک‌های کلسیم همچنین در شرایط گلخانه روی باقلا (میزبان یک‌ساله‌ی و بالقوه‌ی بیمارگر) و گیاهچه‌های برخی ارقام پسته مانند سرخس (با حساسیت زیاد نسبت به بیمارگر)، بادامی ریز زرند (با حساسیت متوسط نسبت به بیمارگر) و قزوینی (با حساسیت کم نسبت به بیمارگر) مورد آزمایش قرار گرفت. اثر این نمک‌ها بر قابلیت هدایت الکتریکی و پ‌هاش خاک نیز بررسی شد. در شرایط آزمایشگاه تمامی غلظت‌های این نمک‌ها (5/1، 4، 8 و 15 میلی-مولار) باعث کاهش معنی‌دار رشد ریسه، وزن خشک ریسه و تولید اسپورانژیوم بیمارگر شدند. کلرید کلسیم موجب کاهش اندازه و حجم اسپورانژیوم، آنتریدیوم و اُاُگونیوم شد. اگرچه سولفات کلسیم باعث کاهش اندازه و حجم اسپورانژیوم شد، تأثیر کم‌تری روی حجم اُاُگونیوم داشت اما اندازه‌ی آنتریدیوم و حجم اُاُسپور را به طور معنی‌داری افزایش داد. علاوه بر آن تمامی غلظت‌های منابع کلسیمی بالاتر از 5/1 میلی‌مولار باعث جلوگیری از رهاسازی زئوسپورها و القا‌ی جوانی‌زنی سیست‌ها شدند. در شرایط گلخانه کاربرد منابع کلسیمی قبل و بعد از مایه‌زنی خاک سترون با P. pistaciae باعث کاهش معنی‌دار بیماری از طریق کاهش درصد کلنیزه شدن ریشه-ها و مرگ‌ومیر در اکثر گیاهان باقلا و ارقام مختلف پسته در مقایسه با گیاهان شاهد شدند. اثر نمک‌های کلسیمی و نمک سیلیکات پتاسیم در کاهش بیماری بر رقم سرخس بیش از سایر ارقام بود. در این مطالعه هیچ یک از نمک‌ها اثری بر پ‌هاش خاک نشان ندادند و قابلیت هدایت الکتریکی خاک تنها در غلظت‌های هشت و 15 میلی‌مولار نمک‌های کلسیمی افزایش یافت. واکاوی‌ها با استفاده از با استفاده از دستگاه جذب اتمی افزایش معنی‌دار جذب کلسیم را در ریشه و شاخساره‌ی گیاهان باقلا و پسته را نشان داد. بر اساس این نتایج، تیمار کلرید کلسیم در مدیریت بیماری گموز پسته می‌تواند بهتر از سولفات کلسیم باشد. ارزیابی اثر نمک‌های کلسیم روی آنزیم‌های ضد اُکسایشی گیاهان آلوده در دست بررسی است.
