قارچ‌های اکتومیکوریز بلوط جنگل ارسباران

عنوان دوره: بیست و دومین کنگره گیاهپزشکی ایران

قار‌چ‌های اکتومیکوریز(ectomycorrhizal fungi) دسته‌ای از قارچ‌ها هستند که با سیستم ریشه برخی از درختان و درختچه‌ها ارتباط همزیستی از نوع میکوریزایی برقرار می کنند. در این میان اغلب درختان و پوشش‌های جنگلی وابستگی شدیدی به برقراری این ارتباط داشته و ادامه حیات و رشد آنها بویژه در خاک‌های ضعیف، بدون برقراری ارتباط میکوریزایی امکان پذیر نیست. جنگل‌های ارسباران واقع در شمال استان آذربایجان شرقی از مشخصات منحصر به فرد اکولوژیکی، جغرافیایی، زیستی، اقلیمی و پوشش جنگلی برخوردار بوده و به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده و یکی از ذخایر زیست‌کره (biosphere preserve) شناخته شده اند. با توجه به اینکه بخش اعظم پوشش جنگلی ارسباران متعلق به دو گونه بلوطQuercus macranthera و Quercus petraea subsp. Iberica می باشد، مطالعه قارچ‌های اکتومیکوریز مرتبط با این دو گونه بلوط، از اهمیت خاصی برخوردار است. بر این اساس تحقیق حاضر به منظور مطالعه قارچ‌های اکتومیکوریز این دو گونه در منطقه، طرح ریزی و اجرا گردید. به منظور جمع‌آوری و شناسایی قارچ‌های اکتومیکوریز مرتبط با بلوط، با انجام نمونه برداری از منطقه طی سالیان متمادی، در هر مورد با مشاهده اندام بارده قارچی در کنار درختان بلوط، امکان وجود ارتباط میکوریزایی بررسی گردید. بدین منظور با حذف پوشش خاک بین اندام بارده و ریشه‌های نزدیک به قارچ، وضعیت ارتباط و اتصال پوشش میسلیومی قارچ با ریشه‌ها و هر گونه تغییر وضعیت ظاهری ریشه‌ها بررسی گردید. نمونه‌های ریشه مشکوک به ارتباط میکوریزایی درون کیسه‌های پاکتی قرار داده شده و به آزمایشگاه منتقل گردیدند. نمونه‌های قارچی نیز پس از ثبت مشخصات ضروری و تهیه عکس از خصوصیات مورفولوژیکی، بمنظور انجام مراحل خشک و فریز کردن، شناسایی و کشت به آزمایشگاه منتقل گردیدند. نمونه‌ها پس از طی مراحل آماده‌سازی به منظور شناسایی، مورد بررسی‌های ماکروسکوپی و میکروسکوپی قرار گرفته و با استفاده از منابع مختلف و معتبر شناسایی شدند. در این تحقیق 22 گونه از قارچ‌های آگاریک اکتومیکوریز مرتبط با بلوط در جنگل های ارسباران شناسایی و معرفی می شود. در میان قارچ های شناسایی شده، جنس Cortinarius از تنوع تاکسونومیکی و گونه های جنسRussula از پراکنش جغرافیایی وسیعتری در منطقه برخوردار است. آرایه‌های شناسایی شده شامل Amanita phalloides A. rubescens var. rubescens, A. vaginata, A. verna, Boletus edulis, Boletus erythropus, B. pulverulentus, Cortinarius fluryi, C. paracephalixus, C. pseudonapus, C. sublubricus, C. subvalidus, C. vespertinus, H. crustuliniforme, Lactarius volemus Paxillus involutus, Russula cyanoxantha, R. delica, R. emetica, R. lilacea, R. sororia و Suillus granulatus هستند.

ارتباط همزیستی؛ مناطق حفاظت شده؛ میکوریز