معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
چکیده
بیماری‌های طوقه و ریشه جزء خسارت‌زاترین بیماری‌های باغ‌های مناطق پسته‌خیز ایران هستند. از جمله‌ی این بیماری‌ها می‌توان به بیماری گموز اشاره کرد که توسط گونه‌های مختلفی از جنس اُاُمیستی فیتوفتورا تولید می‌شود. یکی از مهم‌ترین گونه‌های این جنس که در استان‌های کرمان و یزد مشاهده می‌شود، Phytophthora pistaciae است. این گونه موجب پوسیدگی ریشه و طوقه و به دنبال آن زوال و مرگ میزبان می‌گردد. کنترل این بیماری معمولاً به کمک سموم شیمیایی و با مدیریت آبیاری باغ صورت می‌گیرد. در این مطالعه به منظور ابداعی روشی جایگزین و سازگار با محیط‌زیست فعالیت سیلیکات سدیم و پتاسیم در مهار P. pistaciae، عامل گموز پسته، مورد ارزیابی قرار گرفت. در مطالعات آزمایشگاهی تیمار کشت‌های جامد و مایع P. pistaciae با غلظت‌های مختلف نمک‌های سیلیکاتی موجب کاهش معنی‌دار رشد میسیلیوم، تولید اسپورانژیوم، جوانه‌زنی سیست و وزن خشک میسیلیوم شد. نمک‌های سیلیکاتی اندازه و حجم اسپورانژیوم را کاهش دادند و باعث افزایش قطر و حجم اُاُسپور شدند، اما تأثیر معنی‌داری روی حجم اُاُگونیوم نداشت. تمام غلظت‌های آزمایش شده‌ی سیلیکات پتاسیم رهاسازی زئوسپورها را کاهش دادند در حالی که در مورد سیلیکات سدیم این فعالیت مشاهده نشد. در آزمایش‌های گلخانه‌ای روی گیاه باقلا (میزبان یک‌ساله و بالقوه‌ی بیمارگر) و گیاهچه‌های برخی ارقام پسته مانند سرخس (با حساسیت زیاد نسبت به بیمارگر)، بادامی ریز زرند (با حساسیت متوسط نسبت به بیمارگر) و قزوینی (با حساسیت کم نسبت به بیمارگر) مورد آزمایش قرار گرفت. گیاهان به شیوه‌ی آلوده‌سازی خاک توسط دانه‌های ورمیکولیت و عصاره‌ی شاهدانه حاوی بیمارگر مایه‌زنی شدند. گیاهان سالم و آلوده با غلظت‌های متفاوت نمک‌های سیلیسیوم شامل سیلیکات سدیم (7/0، 3/1 و 7/1 میلی‌مولار) و سیلیکات پتاسیم (4، 10 و 20 میلی‌مولار) تیمار شدند. این آزمایش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب یک طرح کاملاً تصادفی و اعمال سه تیمار شاهد، دریافت نمک قبل و بعد از مایه‌زنی، در گلخانه اجرا شد. کاربرد نمک‌های سیلیکاتی قبل و بعد از مایه‌زنی خاک سترون با P. pistaciae باعث کاهش معنی‌دار بیماری از طریق کاهش درصد کلنیزه شدن ریشه‌ها و مرگ‌ومیر اکثر گیاهان باقلا و ارقام مختلف پسته در مقایسه با شاهد شد. هیچ کدام از این نمک‌ها تاثیری روی اسیدیته (pH) و هدایت الکتریکی (EC) خاک نداشتند. واکاوی‌ها با استفاده از طیف‌نگاری آی‌سی‌پی مَس افزایش معنی‌دار جذب سیلیسیوم را در گیاهان باقلا و پسته‌ی تیمار شده با منابع سیلیکاتی را نشان داد. بر اساس این نتایج کاربرد سیلیکات سدیم در مهار بیماری گموز پسته بهتر از سیلیکات پتاسیم بود. ارزیابی اثر نمک‌های مختلف سیلیسیوم روی تغییرات متابولیکی میزبان‌های آلوده در دست بررسی است.
