2بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران
چکیده
بلایت فوزاریومی سنبله (Fusarium graminearum Schwabe) از بیماری‌های مهم گندم در سراسر جهان است که علاوه بر کاهش عملکرد باعث افت کیفیت دانه‌ها و آلودگی آنها به مایکوتوکسین‌ها می‌شود. این تحقیق برای تعیین مناسب‌ترین تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد دانه و درصد وقوع بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم، با پنج رقم گندم شامل تجن، فلات (شاهد)، مغان3، لاین N-80-19 و دریا در تاریخ کاشت‌های 5 آبان، 20 آبان، 5 آذر و 20 آذر ماه به مدت سه سال (1392-1390) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مغان انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجراء گردید. کرت‌های اصلی تاریخ‌های مختلف کاشت و کرت‌های فرعی شامل ارقام مختلف گندم بودند. یادداشت‌‌برداری از بیماری در طول دورة رشد انجام و در آخر فصل در تمام تیمارها تأثیر درصد بیماری روی عملکرد دانه محاسبه شد. نتایج نشان داد که روند درصد آلودگی گندم به بلایت فوزاریومی سنبله حاکی از کاهش معنی‌دار بیماری از 5 آبان تا 20 آذر ماه بود. مقایسات میانگین صفات عملکرد و درصد آلودگی دانه‌ها به بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم نشان داد که درصد آلودگی در ارقام مختلف گندم در سال اول آزمایش بیشترین و در سال دوم کمترین بوده است. نتایج نشان داد به دلیل افزایش درصد بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم، کاهش معنی‌دار عملکرد در تاریخ 5 آبان‌ماه مشاهده شد. با توجه به این که در تاریخ کاشت 20 آبان‌ماه این بیماری به صورت قابل توجهی کاهش داشته و از آستانه خسارت پائین آمده بود، بنابراین در این تیمار بیشترین مقدار عملکرد دانه بدست آمد. در تاریخ کاشت 20 آبان ماه لاین N-80-19 از نظر عملکرد تولیدی و درصد آلودگی به بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم بهترین تیمار شناخته شد. بیشترین مقدار عملکرد دانه در سال سوم (7326 کیلوگرم در هکتار) و کمترین مقدار عملکرد در سال دوم (6712 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. با توجه به این که بیماری اسکب گندم در تاریخ 20 آبان ماه به صورت قابل توجهی کاهش داشته و از آستانه خسارت پائین آمده بود، بیشترین مقدار عملکرد حاصل شد و در 5 آبان ماه به دلیل افزایش درصد بیماری، کاهش معنی‌دار عملکرد ملاحظه گردید. مقایسه اثر تاریخ کاشت‌های مختلف روی عملکرد، رقم و درصدآلودگی به بلایت فوزاریومی سنبله نشان داد که بیشترین درصد آلودگی مربوط به رقم فلات بوده و کمترین درصد آلودگی در رقم دریا مشاهده گردید. با توجه به زمان وقوع بیماری و درصد آلودگی سنبله‌ها، ژنوتیپ‌های فلات، تجن و مغان3 با وجود دارا بودن بیشترین میزان بیماری، دارای درصد دانه‌های آلوده متفاوتی بودند. بطور کلی در منطقه مغان به دلیل افزایش شدید بیماری بلایت فوزاریومی سنبله و به تبع آن کاهش کیفیت و عملکرد محصول تولیدی کشت زودتر از 20 آبان ماه توصیه نمی‌شود.
