معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
چکیده
هنگام مطالعه روابط فیلوژنتیکی بین گونه‌های موجود در گونه‌ی مرکب Phytophthora cryptogea ، جدایه‌هایی مشاهده شد که به علت چندشکلی شدید در ژن‌های هسته‌ای به دورگ بودن مشکوک بودند. جدایه‌های به مجموعه‌ی بخش گیاهپزشکی دانشگاه شیراز تعلق داشتند و از ریشه‌های آلوده‌ی چغندرقند در استان فارس جداسازی شده بودند. به منظور آزمودن فرضیه‌ی دورگ بودن جدایه‌ها، سه ناحیه‌ی هسته‌ای (فاصله‌ی ترانویسی شده‌ی داخلی (آی‌تی‌اِس)، بتاتوبولین و پروتئین شوک حرارتی 90) و دوناحیه‌ی میتوکندریایی (زیر واحد یک سیتوکروم سی اکسیداز و زیرواحد یک اِن‌اِی‌دی‌اِچ دهیدروژناز) توالی‌‌سنجی و ژن تک نسخه‌ای بتاتوبولین همسانه‌سازی شد. واکاوی‌های فیلوژنتیکی ماهیت دورگ جدایه‌ها را تأیید کرد و نشان داد که دو گونه‌ی P. pseudocryptogea و P. sansomeana در تولید این دورگ‌ها نقش داشته‌اند. مطابق کد بین‌المللی نام‌گذاری جلبک‌ها، قارچ‌ها و گیاهان (ICN، کد ملبورن) در دورگ‌ها نام والد مادری پیش از نام والد پدری قرار می‌گیرد. بنابراین نام پیشنهادی برای این دورگ‌ها P. pseudocryptogea × P. sansomeana است. در تمام جدایه-ها اسپورانژیوم در محیط‌کشت‌های مایع به فراوانی تولید شد. اسپورانژیوم پایدار، انتهایی، بدون پستانک، بیضی، تخم‌مرغی تا گلابی‌شکل با میانگین 2/4±9/31 × 8/3±6/45 میکرومتر بود. میانگین نسبت طول به عرض اسپورانژیوم 4/1 و دامنه‌ی آن در جدایه‌ها از 33/1 تا 49/1 میکرومتر بود. تمام جدایه‌ها عقیم بوده، در کشت خالص یا پس از جفت شدن با جدایه‌های آزمون‌گر هر یک تیپ‌های آمیزشی، هیچ‌گونه اُاُسپور یا ساختار تولیدمثلی تولید نکردند. این موضوع که پیش از این در چندین دورگ بین گونه‌ای فیتوفتورا گزارش شده، احتمالاً ناشی از ناسازگاری میوزی است. در هیچ‌یک از محیط‌کشت‌های مایع و جامد کلامیدوسپور مشاهده نشد. الگوی رشد پرگنه روی محیط‌کشت PDA به شکل گل-داوودی، روی محیط‌کشت‌های CA، MEA و HSA به شکل گل‌سرخی و روی محیط‌کشت CMA یک‌نواخت مشاهده شد. دمای کمینه، بهینه و بیشینه‌ی رشد روی محیط‌کشت CMA به ترتیب 3، 25 و 35 درجه‌ی سلسیوس بود. اگرچه برخی تفاوت‌های ریخت‌شناختی بین جدایه‌های دورگ و گونه‌های والدی مشاهده شد، این تفاوت‌ها برای تشخیص قابل اعتماد دورگ‌ها کافی نبوده، استفاده از نشانگرهای دی‌ان‌ای ژنومی و میتوکندریایی برای شناسایی آن‌ها لازم است. در جنس فیتوفتورا، اغلب دورگ‌های بین‌گونه‌ای طبیعی که تا‌کنون توصیف شده‌اند، نتاج گونه‌های دگربوم و خویشاوندی هستند که دوباره به هم رسیده و زیست‌گاه مشترکی را اشغال کرده‌اند. گونه‌های والدی دورگ‌های بررسی شده در این مطالعه بیمارگرهای مهمی در زمین‌های کشاورزی هستند؛ بنابراین میزبان‌های مشترک آن‌ها، مثل سویا، می‌توانند محلی برای دورگ شدن بین‌گونه‌ای باشند. در دورگ‌های بین‌گونه‌ای فیتوفتورا، توارث دووالدی ژن‌ها می‌تواند سبب افزایش تهاجم و وسیع‌تر شدن دامنه‌ی میزبانی در مقایسه با هریک از والدین شود. مطالعات بیش‌تر برای مقایسه‌ی تهاجم دورگ‌های توصیف شده در این مطالعه با والدینشان روی تعدادی از میزبان‌ها در حال انجام است.
