بیماری ریزومانیا (ریشه ریشی یا ریشه گنایی) مخرب ترین بیماری چغندرقند در دنیا می باشد. عامل این بیماری ویروس زردی نکروتیک رگبرگ چغندرقند (BNYVV) می باشد که بوسیله قارچ خاکزی Polymyxa betae منتقل می شود. خسارت این بیماری معمولاً بیش از ۵۰ درصد است و در مواردی به ۱۰۰ درصد نیز می رسد. تاکنون جهت کنترل این بیماری روشهای متعددی از جمله عملیات زراعی (مانند کاشت زود هنگام، اجتناب از رطوبت بالا، کاهش زمان آبیاری، جلوگیری از ورود خاک آلوده به مزارع سالم و طولانی کردن تناوبها)، مبارزه شیمیایی و مقاومت ژنتیکی مورد استفاده قرار گرفته است که از بین این روشها مقاومت ژنتیکی (تهیه ارقام مقاوم) مؤثرترین روش کنترل این بیماری به شمار می رود. در این تحقیق، 10 رقم خارجی منوژرم چغندرقند به همراه دو رقم شاهد مقاوم و یک رقم شاهد حساس در طی دو سال ( 1392-93) به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در چهار منطقه با آلودگی طبیعی (مشهد، شیراز، میاندوآب و قزوین) ارزیابی شد. در هر آزمایش، صفات کمی و کیفی پس از برداشت آزمایشات اندازه گیری شد. پس از تجزیه و تحلیل داده ها و مقایسه عملکرد شکر، ارقام مناسب شناسایی شد. براین اساس، در آزمایشات سال 92 مشهد و میاندوآب، از نظر عملکرد شکر سفید تفاوت معنی داری بین ارقام مورد مطالعه و میانگین ارقام شاهد مقاوم مشاهده نشد اما در شیراز و قزوین، رقم 6 از نظر عملکرد شکر سفید نسبت به میانگین ارقام شاهد مقاوم برتری داشت. در سال 93 نیز در میاندوآب از نظر عملکرد شکر سفید تفاوت معنی داری بین ارقام مورد مطالعه و میانگین ارقام شاهد مقاوم وجود نداشت اما در آزمایش مشهد و شیراز، رقم 4 از نظر عملکرد شکر سفید دارای برتری معنی دار نسبت به میانگین ارقام شاهد مقاوم بود. نتایج تجزیه پایداری ارقام به روش غیرپارامتری بر مبنای عملکرد شکر سفید در طی دو سال نشان داد که ارقام شماره 4 و 6 نسبت به هر دو رقم شاهد مقاوم برتری داشته و به عنوان ارقام برتر و پایدار شناخته می شوند در حالی که ارقام شماره 3 ، 5 و 13 از پایداری متوسطی برخوردار بودند. در مجموع 8 آزمایش اجرا شده در چهار منطقه و دو سال و با در نظر گرفتن پایداری ارقام، ارقام شماره 4 و 6 از نظر عملکرد شکر سفید و پایداری عملکرد نسبت به ارقام شاهد برتری داشتند و برای کشت در مناطق آلوده مشهد، شیراز، میاندوآب و قزوین قابل توصیه هستند.
