ویروس موزائیک خیار (Cucumber mosaic virus, CMV) یکی از مهمترین ویروس‌های گیاهی محسوب می‌شود. در این تحقیق، کارایی انتقال دو جدایه متعلق به زیرگروه I و II ویروس از گیاه منبع تک و دوگانه آلوده Nicotiana rustica به جدایه (ها) توسط شته Aphis gossypii مورد بررسی قرار گرفت. جدایه‌ها از گیاه آهار به دست آمده و پس از خالص سازی بیولوژیکی روی توتون تکثیر شدند. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با شش تیمار (دو تیمار با گیاه منبع تک‌آلوده به هر جدایه، یک تیمار با گیاه منبع دوگانه آلوده حاصل از مایه‌زنی همزمان، دو تیمار با گیاه منبع دوگانه آلوده حاصل از مایه‌زنی متوالی ترتیبی با فاصله زمانی 24 ساعت و تیمار شاهد با گیاه منبع سالم) در سه تکرار پنج تایی از هر تیمار انجام و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم افزار SAS 9.1و با آزمون دانکن انجام گرفت. پس از تهیه کلنی خالص شته از تک پوره بر روی بوته خیار، شش پوره سن سوم برای مایه‌زنی هر بوته کدو استفاده شد. پس از یک ساعت دوره گرسنگی، دوره دسترسی گیرش و دهش ویروس به ترتیب 5 دقیقه و 8 ساعت بود. دو هفته پس از مایه‌زنی گیاهان با شته‌های تغذیه شده روی منابع تک و دوگانه آلوده، آلودگی بوته‌های کدو به هر جدایه با آزمون سه طرفه الایزا (TAS-ELISA) و با استفاده از آنتی بادی تک-همسانه ای اختصاصی زیرگروه بررسی و غلظت نسبی ویروس (OD405)، نرخ انتقال (T، نسبت تعداد گیاهان آلوده به تعداد گیاهان مایه‌زنی شده) و کارایی‌انتقال ( P*= 1-(1-T)1/I) برای هر جدایه محاسبه شد. بر‌اساس نتایج، غلظت نسبی جدایه S-I در منبع تک‌آلوده به طور معنی‌داری بیشتر از تیمارهای مایه‌زنی از منبع دوگانه آلوده ترتیبی بود، اما غلظت نسبی جدایه S-II بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی‌داری نداشت. اختلاف معنی‌داری بین نرخ انتقال هر جدایه از منابع تک و دوگانه آلوده مشاهده نشد. دو شاخص بدست آمده برای هر یک از جدایه‌ها پس از تغذیه شته از منابع تک آلوده برابر هم (40 % و 1/0) بوده ولی بیشتر از مقادیر بدست آمده برای تیمارهای با منبع دوگانه آلوده بود که بیشترین و کمترین مقدار نرخ و کارایی انتقال در بین تیمارهای دوگانه آلوده به ترتیب برای جدایه S-II از منبع دوگانه آلوده همزمان (3/33% و 08/0) و برای جدایه S-I منبع دوگانه آلوده ترتیبی (0%) تعیین گردیدعلیرغم کارایی یکسان این شته در انتقال جدایه‌ها از منابع تک آلوده، میانگین شاخص‌های نرخ و کارایی انتقال جدایه CMV-SII پس از تغذیه شته از منبع دوگانه آلوده به ترتیب 20% و 46/0 محاسبه شد که بیشتر از (غیرمعنی دار) مقادیر CMV-SI (66/6% و 13/0) بوددر مجموع این گونه شتهCMV-II را بیشتر از CMV-I (غیر معنی‌دار) انتقال میدهد و آلودگی مخلوط تاثیر معنی داری روی کارایی انتقال دو زیرگروه CMV ندارد.
