شپشه قرمز آرد،Tribolium castaneum (Herbst) یکی از آفات مهم محصولات انباری در سراسر جهان می باشد. در این بررسی، عصاره های آبی و هیدروالکلی استخراج شده از برگ گیاه خاکشیر،Descurainia sophia (L.) Weeb ex Prantl جهت تعیین شاخص های تغذیه ای حشره کامل شپشه آرد T. castaneum مورد بررسی قرار گرفت. نرخ رشد نسبی (RGR)، نرخ مصرف نسبی (RCR)، کارایی تبدیل غذای خورده شده (ECI) و شاخص بازدارندگی تغذیه (FDI) برای ارزیابی اثر ضد تغذیه ای عصاره اندازه گیری شد. تیمارها به روش دیسک آردی در شرایط کنترل شده در دمای1±27 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5±60 درصد و تاریکی ارزیابی شدند. در این آزمایش ها 10 میکرولیتر از غلظت های 25/0، 5/0، 75/0، 0/1، 5/1و 0/2 درصد از هر عصاره به همراه شاهد به طور یکنواخت روی دیسک های آردی پخش شدند. پس از تبخیر حلال، تعداد 10 حشره کامل 7-1 روزه شپشه آرد در هر تکرار قرار داده شد. پس از گذشت 3 روز از شروع آزمایش، شاخص های تغذیه ای محاسبه شدند. مقایسه اثر غلظت های مختلف عصاره توسط آنالیز ANOVA و مقایسه اثر عصاره ها توسط GLM انجام شد. همچنین تست دانکن در سطح P<0.05 انجام شد و همبستگی بین فاکتورهای مورد مطالعه، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که افزایش غلظت عصاره گیاه روی شاخص های تغذیه شپشه آرد به طور معنی داری (P<0.05) مؤثر بوده است. نرخ رشد نسبی، نرخ مصرف نسبی، کارایی تبدیل غذای خورده شده و شاخص بازدارندگی تغذیه ای در عصاره آبی و غلظت 2 درصد به ترتیب 007/0، 181/0 میلی گرم به ازای هر میلی گرم غذا در روز، 60/9- و 13/63 درصد به دست آمد. این مقادیر برای عصاره هیدروالکلی به ترتیب 102/0-، 144/0 میلی گرم به ازای هر میلی گرم غذا در روز، 27/44- و 02/76 درصد بود. با افزایش غلظت، شاخص بازدارندگی تغذیه ای هر دو عصاره به طور معنی داری افزایش یافت که نشان دهنده فعالیت بالای بازدارندگی تغذیه ای علیه T. castaneum است. مشاهده گردید همبستگی مثبت معنی داری (P<0.05, r2>0.9) بین نرخ رشد نسبی، نرخ مصرف نسبی، یا کارایی تبدیل غذای خورده شده وجود داشت، همچنین همبستگی منفی معنی داری بین نرخ رشد نسبی و شاخص بازدارندگی تغذیه ای مشاهده شد. با افزایش غلظت عصاره هیدروالکلی، به همان میزانی که شاخص بازدارندگی تغذیه افزایش یافته، کارایی تبدیل غذای خورده شده هم کاهش یافته است. این نتایج نشان می دهد که عصاره هیدروالکلی خاکشیر علاوه بر بازدارندگی تغذیه، به طور قابل ملاحظه ای به صورت سمیت پس از تغذیه نیز اثر می کند ولی عصاره آبی خاکشیر عمدتاً از نوع بازدارندگی تغذیه عمل کرده است. به طور کلی نتایج نشان داد که خاصیت ضد تغذیه ای عصاره هیدروالکلی خاکشیر بسیار مؤثرتر از عصاره آبی است.
