زنبورهای پارازیتویید جنس Trichogramma به عنوان مهمترین عوامل کنترل بیولوژیک حشرات زیان‌آور خصوصاً آفات پروانه‌ای، بیش از سایر عوامل کنترل بیولوژیک استفاده می‌شوند. زنبور پارازیتویید T. brassicae گونه غالب جنس تریکوگراما در ایران، دارای دو شیوه تولیدمثلی، دو جنسی و بکرماده‌زایی است. آلودگی به باکتری Wolbachia سبب بروز پدیده بکرماده‌زایی در این گونه می‌شود. در این تحقیق امکان زمستانگذرانی دو استرین غیر آلوده و آلوده T. brassicae به باکتری ولباخیا در کرج در دو سال متوالی (1393-1392 و 1394-1393) مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این تحقیق تعیین نقش باکتری Wolbachia و نیز تعیین بهترین تاریخ انتقال به طبیعت به منظور معرفی به تولیدکنندگان این عامل کنترل بیولوژیک بود. در مرحله نخست این آزمایش، تعداد 60 عدد تریکوکارت مقوایی به ابعاد 1 × 5 سانتی‌متر هر یک شامل 50 عدد تخم میزبان واسط، Ephestia kuehniella Zeller (Lepidoptera: Pyralidae)، به مدت چهار ساعت، درون استوانه پلاستیکی (به ابعاد 8 × 18 سانتی‌متر) در اختیار 500 عدد زنبور T. brassicae بکر ماده‌زا و 1000 عدد زنبور نر و ماده T. brassicae دوجنسی (هر دو یک‌روزه) قرار گرفت. واحدهای آزمایشی تحت شرایط کنترل شده (دمای 20 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی %5 ± 70 ) قرار داده شدند. با توجه به اهمیت اثر مادری طول دوره نوری در القای دیاپوز در زنبورهای پارازیتویید جنس Trichogramma، نسل مادری تمامی تاریخ‌های انتقال به شرایط طبیعی، نزدیک پنجره و تحت شرایط آزمایشگاهی پرورش داده شد. تخم‌های پارازیتهE. kuehniella در تاریخ‌های 16 و 26 مهر، 6، 16 و 26 آبان و 6 آذر 1392 و 16 مهر، 1، 14، 19، 24 و 29 آبان، 9 و 20 آذر 1393 بلافاصله پس از پارازیته شدن به محیط طبیعی (شرایط خارج از آزمایشگاه) منتقل شدند. نمونه‌ها تا خروج حشرات کامل در بهار سال بعد بطور هفتگی مورد بازدید قرار گرفته و داده‌های مربوط به تعداد افراد خارج شده در هر تاریخ به طور مستقل برای هر دو استرین ثبت گردید. حداکثر خروج حشرات کامل برای استرین‌های غیرآلوده و آلوده به باکتری ولباخیا به ترتیب در تاریخ‌های چهارم و دوم قرارگیری در شرایط محیطی طی سال‌های اول و دوم آزمایش اتفاق افتاد. زادآوری دو استرین غیر آلوده و آلوده T. brassicae زمستانگذرانی کرده تحت شرایط طبیعی به صورت معنی‌داری کمتر از زادآوری T. brassicae پرورش یافته تحت شرایط آزمایشگاهی طی دو سال متوالی آزمایش بود. نسبت جنسی T. brassicae زمستانگذرانی کرده تحت شرایط طبیعی 71/0 (تعداد نتاج ماده/مجموع نتاج نر و ماده) کاهش معنی‌دار نتاج ماده را نسبت به T. brassicae پرورش یافته تحت شرایط آزمایشگاهی (81/0) نشان داد. نتایج حاضر نشان می‌دهد که هر دو استرین غیرآلوده و آلوده به باکتری ولباخیا قادر به زمستانگذرانی (درشرایط آب و هوایی کرج) هستند ولی استرین غیر آلوده T. brassicae نسبت به استرین آلوده به باکتری ولباخیا توانایی بیشتری در زمستانگذرانی دارد.
