کفشدوزک Cryptolaemus montrouzieri Mulsant (Coleoptera: Coccinellidae) یکی از پرکاربردترین عوامل کنترل بیولوژیک مورد استفاده برای کنترل شپشک آرد آلود Planococcus citri Risso (Hemiptera: Psoudococcidae) روی گیاهان مختلف می‌باشد. پژوهش حاضر به منظور ارایه‌ی مدل توصیف کننده‌ی رشد و نمو وابسته به دما و تخمین دامنه‌ی دمایی مناسب برای رشد و نمو، آستانه‌ی پایین و بالای دمای رشد و نمو و دمای بهینه‌ی رشد و نمو کفشدوزک انجام شد. بر این اساس، طول دوره‌ی رشد و نمو مراحل رشد جنینی (تخم)، لاروی، شفیرگی و کل دوره‌ی نابالغ کفشدوزک یاد شده، در اتاقک رشد در هفت دمای (1±) 20،15، 25، 27، 30، 33 و 35 درجه‌ی سلسیوس، رطوبت نسبی 50-60 درصد و دوره‌ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، 100-300 عدد تخم همسن (کمتر از 24 ساعت) از نتاج نسل دوم آزمایشگاهی به طور تصادفی انتخاب و روند رشد و نمو هر فرد به طور روزانه تا ظهور کفشدوزک‌های بالغ یا مرگ در هر یک از دماهای مورد بررسی ثبت شد. علاوه بر این، شش مدل بریر-1، بریر-2، لاکتین، لوگان-6، لوگان-10 و پلی‌نومیال برای توصیف روند رشد و نمو و برآورد شاخص-های دمایی مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص‌های آماری مورد استفاده برای انتخاب مناسب‌ترین مدل، ضریب تبیین (R2)، معیار اطلاعات آکائیکه (AIC) و مجموع مربعات باقیمانده‌ها (RSS) بودند. بر اساس نتایج به دست آمده، رشد و نمو کفشدوزک کریپتولموس در دماهای 15، 20، 25، 27 و 30 درجه‌ی سلسیوس تکمیل شد. در دمای 33 درجه‌ی سلسیوس، علی‌رغم تفریخ 16 تخم از 300 فرد مورد بررسی، هیچیک از افراد قادر به تکمیل رشد و نمو لاروی نشدند. علاوه بر این، در دمای 35 درجه‌ی سلسیوس هیچیک از تخم‌های مورد بررسی تفریخ نشدند. در میان دماهای مورد بررسی، طولانی‌ترین دوره‌ی رشد و نمو در دمای 15 درجه‌ی سلسیوس با میانگین 76/0 ± 07/87 روز و کوتاه‌ترین دوره‌ی رشد و نمو با میانگین 21/0 ± 96/24 روز در دمای 30 درجه‌ی سلسیوس ثبت شد. تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد، طول دوره‌ی رشد و نمو مراحل نابالغ کفشدوزک کریپتولموس در دماهای مختلف در سطح احتمال 5 درصد دارای تفاوت معنی‌دار بود و افزایش دما منجر به کاهش معنی دار طول دوره‌ی رشد و نمو آنها شد. بر اساس مقادیر معیارهای آماری مورد سنجش، در میان مدل‌های مورد ارزیابی، مدل‌های غیرخطی بریر-2 و لاکتین قادر به پیش بینی دقیق روند رشد و نمو کفشدوزک کریپتولموس در دامنه‌ی دمایی مورد بررسی بودند. بر اساس مدل‌های یاد شده، دامنه‌ی دمایی رشد و نمو کفشدوزک کریپتولموس، 40/10- 56/33 درجه‌ی سلسیوس و دمای بهینه‌ی رشد و نمو آن 08/30 درجه‌ی سلسیوس برآورد شد. نتایج به دست آمده در این پژوهش به منظور بهبود شرایط پرورش انبوه کفشدوزک کریپتولموس در انسکتاریوم‌ها و کسب نتایج بهتر در برنامه‌های کنترل بیولوژیک قابل استفاده خواهد بود.
