2معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
چکیده
در طی سال‌های 1392 تا 1394 از خاک، گیاهچه‌ها، بقایای گیاهی و آب‌راهه‌های خزانه‌ها و شالیزارهای برنج نقاط مختلف استان فارس (ارسنجان، اسماعیل‌آباد، بکیان، تخت‌جمشید، جهان‌آباد، حاجی‌آباد، حسین‌آباد، دشت‌برم، دهکهنه، رامجرد، زرقان، زرین‌دشت، زین‌آباد، سرمیدان، سیدان، سیوند، فتوح‌آباد، فیروزآباد، قلعه‌نو، کامفیروز، کوشکک، مرودشت، نقش‌رجب و هشتی‌جان) نمونه‌برداری انجام شد. جدایه-های اُاُمیستی، به روش طعمه‌گذاریِ نمونه‌های خاک با برگ مرکبات به دست آمدند. شناسایی ریخت‌شناختی گونه‌ها بر اساس ویژگی‌های ریخت‌شناسیِ اندام‌های جنسی و غیرجنسی، سرعت رشد در دماهای مختلف، ریخت‌شناسی پرگنه روی محیط‌کشت‌های مختلف و آزمون-های بیماری‌زایی انجام شد. جدایه‌های به‌دست آمده بر اساس فاصله‌ی ترانویسی‌شده‌ی داخلی (آی‌تی‌اِس) دی‌اِن‌اِی ریبوزومی جدایه‌ها، توالی‌سنجی و با روش پیوست همسایه‌ها واکاوی فیلوژنتیکی شدند. واکاوی‌های فیلوژنتیکی نشان داد که این جدایه‌ها متعلق به گونه‌ی اُاُمیستی جدید Phytophthora pseudocryptogea است. این گونه به تازگی از بادمجان (Solanum melongena) از ایران و نیز چند درختچه (Banksia cirsioides، Isopogon buxifolius و Xanthorrhoea perissii) از استرالیا جداسازی و به عنوان آرایه‌ی خواهری P. cryptogea توصیف شده است. الگوی رشد پرگنه روی محیط‌کشت عصاره‌ی ذرت-آگار یک‌نواخت، روی محیط‌کشت‌های عصاره‌ی هویج-آگار، عصاره‌ی مخمر-آگار و عصاره‌ی شاهدانه-آگار گل‌سرخی و روی محیط‌کشت عصاره‌ی سیب‌زمینی-آگار به‌صورت گل‌داوودی بود. اسپورانژیوم از نوع انتهایی، بدون پستانک، تخم‌مرغی تا بیضی به ابعاد 41 در 29 میکرومتر (میانگین 38 در 27 میکرومتر) بود. همه‌ی جدایه‌ها دارای افژولش داخلی و خارجی بودند. تمامی جدایه‌های مورد بررسی به استثنای دو جدایه (عقیم) دگرتال بودند. در تمامی جدایه‌های بارور آنتریدیوم پیراماده، اُاُگونیوم کروی و اغلب انتهایی و اُاُسپور از نوع ناپرساز بود. تیپ آمیزشی تمامی جدایه‌های بارور A1 بود. قطر اُاُگونیوم 29 تا 40 میکرومتر (میانگین 35 میکرومتر)، قطر اُاُسپور 27 تا 43 میکرومتر (میانگین 37 میکرومتر)، ضخامت دیواره‌ی اُاُسپور 2 میکرومتر، ابعاد آنتریدیوم 11 تا 15 میکرومتر (میانگین 13 میکرومتر) بود. تمامی جدایه‌های این گونه دارای دمای رشدی کمینه 5، بهینه 20 و بیشینه 35 درجه‌ی سلسیوس بودند. توالی‌سنجی ناحیه‌ی فاصله‌ی ترانویسی شده‌ی داخلی دی‌اِن‌اِی ریبوزومی نشان داد که این ناحیه دارای 846 جفت‌باز بود. این گونه در تبار 8 از درخت فیلوژنتیکی مبتنی بر ناحیه‌ی آی‌تی‌اِس گونه‌های فیتوفتورا قرار گرفت. بر اساس آزمون بوت‌اِستراپ میزان اطمینان از پدیدآمدن این تبار برابر با 84 درصد بود. همچنین سایر جدایه-های مربوط به این گونه نیز با آغازگرهای اختصاصی زیرواحد یک ژن سیتوکروم اکسیداز سی مربوط به گروه Phytophthora cryptogea sensu lato مورد بررسی قرار گرفتند. این آغازگرها قادر به شناسایی تمامی این جدایه‌ها با فزون‌سازی یک قطعه‌ی 415 جفت‌بازی بودند. تمامی جدایه‌های این گونه قادر به ایجاد ازپاافتادگی بعد از سبزشدن و کلنیزه‌کردن بافت ریشه و طوقه‌ی آن بودند. جدایه‌ها همچنین ایجاد پوسیدگی صورتی روی سیب‌زمینی کردند که یکی از مشخصات اعضای تبار 8 گونه‌های فیتوفتورا است. این نخستین گزارش جهانی این گونه از برنج و نخستین گزارش از وجود این گونه در زیست‌بوم‌های کشاورزی، پس از توصیف اولیه آن است.
