خربزه (Cucumis melo L.) گیاهی یک‌ساله و از تیره کدوییان (Cucurbitaceae) و یکی از محصولات با ارزش در اکثر کشورهای جهان می‌باشد. در ایران از 77 هزار هکتار سطح زیر کشت خربزه بیش از 5/1 میلیون تن خربزه برداشت می‌شود. عملکرد این محصول در استان خراسان رضوی بیش از 16 تن در هکتار برآورد شده است. مگس خربزه معروف به مگس خربزه‌ی بلوچستانی Myiopardalis pardalina (Dip.: Tephritidae) آفتی مهم در کشت کدوییان به خصوص خربزه است. خسارت اصلی این آفت مربوط به تخم‌گذاری و تغذیه لارو از نسوج میوه خربزه است که باعث ایجاد سوراخ در سطح پوست خربزه، کاهش بازارپسندی و ایجاد راه نفوذ برای عوامل باکتریایی و قارچی می‌شود. استفاده از اسید هیومیک در تولید محصولات زراعی به دلیل افزایش جذب برخی عناصر ضروری گیاه و نیز افزایش رشد و عملکرد گیاه دارای اهمیت بسیار فراوانی است. هدف از این تحقیق بررسی اثر فاکتور کوددهی اسید هیومیک در 3 سال متوالی و سم پاشی با سم دیازینون بر تراکم مگس خربزه بود. نمونه برداری میوه‌های آلوده به لارو مگس خربزه و شمارش لارو‌ها به مدت دو سال در بهار و تابستان سال‌های 1392 و 1393 از مزارع مختلف خربزه شهرستان تربت جام با مختصات جغرافیایی 35°14′38″N 60°37′21″E انجام شد. اثر کوددهی در سه سطح بدون کوددهی، کوددهی به مدت یک سال و کوددهی به مدت سه سال با اسید هیومیک و سم‌پاشی در دو سطح سم‌پاشی و عدم سم‌پاشی با سم دیازینون بر تراکم مگس خربزه مورد آزمون قرارگرفت. تجزیه تحلیل آماری با آزمون دوطرفه تجزیه واریانس در قالب طرح بلوک کامل تصادفی انجام شد. هر کدام از مزرعه ها (بدون کوددهی، کوددهی به مدت یک‌سال و کوددهی به مدت سه سال) در دو تیمار سم‌پاشی و عدم سم‌پاشی که هر تیمار 5 بلوک و هر بلوک 3 پلات داشتند نمونه برداری شدند. تجزیه و تحلیل آماری نتایج مشخص کرد که در سال 1392 اثر متقابل کوددهی اسید هیومیک در سم‌پاشی روی انبوهی جمعیت مگس خربزه معنیدار است (F= 17.25, df= 9.20, P<0.01) و بیشترین انبوهی مگس خربزه در تیمار عدم کوددهی با اسید هیومیک و عدم سم‌پاشی مشاهده شد؛ هم-چنین کمترین تراکم آفت در تیمار کوددهی سه ساله با اسید هیومیک و سم‌پاشی به دست آمد. نتایج سال 1393 نیز نشان داد که اثر متقابل دو فاکتور معنیدار است ( F= 11.77, df= 9.20, P< 0.01) و هم‌چون نتایج نمونه برداری سال گذشته، در سال 1393 نیز بیشترین انبوهی مگس خربزه در تیمار عدم کوددهی با اسید هیومیک و عدم سم‌پاشی و کمترین تراکم آن نیز در تیمار کوددهی سه ساله اسید هیومیک و استفاده از سم مشاهده شد. نتایج این مطالعه بیانگر آن است که کوددهی اسید هیومیک در سال‌های متوالی (حداقل سه سال)، در کاهش انبوهی مگس خربزه در شرایط مزرعه ای موثر می‌باشد.
