امروزه پیامد های مخرب زیست محیطی به دلیل استفاده از سموم شیمیایی در امر کنترل آفات و بیماری های گیاهی، توجه محققان را به بهینه سازی روش های کنترل بیماری های گیاهی از طریق استفاده از عوامل طبیعی معطوف داشته است. یکی از روش های غیر شیمیایی مبارزه با عوامل مذکور استفاده از ترکیبات طبیعی از جمله اسانس و عصاره گیاهان دارویی می باشد. سوختگی سیاه نخل خرما ناشی از Ceratocystis Paradoxa یکی از بیماری های قارچی شایع در نخلستان ها و همچنین بر روی آناناس بسیاری از کشورهاست که همه ساله خسارت زیادی به بار می آورد. سوختگی سیاه نخل خرما ، بیماری است که به قسمتهای مختلف نخل مانند برگ، جوانه مرکزی، گلوگاه و خوشه حمله می کند و در برگها و گل‌آذین سوختگی سیاه بوجود می‌آورد.این پژوهش با هدف ارزیابی فعالیت ضد قارچی اسانس سه گونه گیاهی شامل گیاه آلوئه ورا(Aloe Vera)، هل سبز(Elettaria Cardamomum ) ورزماری(Rosmarinus Officinalis) روی رشد عامل بیمارگرCeratocystis Paradoxa در شرایط آزمایشگاهی در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار انجام گرفت. اسانس به روش تقطیر با آب و به کمک دستگاه کلونجر تهیه شد. فعالیت ضد قارچی اسانس ها با استفاده از روش دیسک کاغذی در غلظت های 5، 10، 15، 25 و50 میکرولیتر بر دیسک انجام گرفت و پس از سه روز متوالی قطر هاله بازدارنده اندازه گیری و داده ها با استفاده از نرم افزارهای SAS و Ecxel تجزیه و تحلیل شد. معادلات مربوط به اثر غلظت های مختلف هر یک از اسانس های گیاه هل و رزماری بر رشد قارچ مذکور به ترتیب y=34ln(x)-21.72 (0.9=R2) و y=30.7ln(x)-29.3 (0.9=R2) برازش گردید. نتایج نشان داد که در بین اسانس های مورد استفاده، اسانس هل با غلظت 25 و 50 میکرولیتر بر دیسک بهترین تاثیر را علیه C. Paradoxa دارد و نسبت به اسانس رزماری و آلوئه ورا از مهار کنندگی بیشتری برخوردار بود . به طوری که از غلظت 25 میکرولیتر بر دیسک به بالا توانست رشد بیمارگر را به طور کامل متوقف نماید. بیشترین درصد بازدارندگی از رشد بیمارگر با استفاده از اسانس رزماری از غلظت 50 میکرولیتر به بالا اتفاق افتاد و در مجموع خاصیت بازدارندگی اسانس هل از اسانس رزماری بیشتر بود . در این بررسی اسانس گیاه آلوئه ورا هیچ گونه اثر بازدارندگی نشان نداد. بررسی های میکروسکوپی متلاشی شدن کل سیتوپلاسم را نشان داد. خواص ضد قارچی دو اسانس گیاه هل سبز و رزماری بر عامل بیماری سوختگی سیاه نخل خرما می تواند نوید بخش کشف راهی برای کنترل غیر شیمیایی این بیماری گیاهی با انجام مطالعات تکمیلی باشد.
