معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
چکیده
سیلیسیوم دومین عنصر رایج موجود در خاک است و اثرات مفیدی در افزایش تحمل به تنش‌های زنده و غیرزنده در گیاهان دارد .اضافه کردن سیلیسیوم به محلول غذایی گیاهان باعث کاهش غلظت سدیم، افزایش رشد گیاه، اثرات مثبت بر تولیدمثل گیاهی و افزایش مقاومت مکانیکی می‌شود. نمک‌های سیلیسیوم مانند سیلیکات سدیم و سیلیکات پتاسیم در بیمارگرهایی مانند برخی گونه‌های فیتوفتورا موجب کاهش معنی‌دار رشد، کاهش تولید اندام تولیدمثل غیرجنسی و کاهش وزن خشک ریسه‌ی آن‌ها می‌شود و همچنین از تندش سیست‌ها جلوگیری می‌کند. کاربرد نمک-های سیلیکاتی قبل و بعد از مایه‌زنی خاک سترون با Phytophthora pistaciae، عامل گموز پسته، باعث کاهش معنی‌دار بیماری از طریق کاهش درصد کلنیزه شدن ریشه‌ها و مرگ‌ومیر درختان پسته (میزبان چندساله‌ی بیمارگر) و گیاهان باقلا (میزبان یک‌ساله‌ی و بالقوه‌ی بیمارگر) می-شود. در این مطالعه فعالیت درون زیوه‌ای سیلیکات سدیم و پتاسیم در مهار P. pistaciae مورد ارزیابی قرار گرفت. به منظور بررسی اثر سیلیکات سدیم (با غلظت‌های 25/0، 5/0 و 7/0 میلی‌مولار) و سیلیکات پتاسیم (با غلظت‌های 1، 2 و 4 میلی‌مولار) در افزایش مقاومت گیاه آزمونه‌ی باقلا نسبت به P. pistaciae آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب یک طرح کاملاً تصادفی و اعمال سه تیمار شاهد، دریافت نمک قبل و بعد از مایه‌زنی، در سه تکرار در گلخانه اجرا شد. محتوای کاتالاز، پراکسیداز، پلی‌فنول اکسیداز، پرولین، پروتئین کل، کربوهیدارت گیاه و همچنین اسیدیته و هدایت الکتریکی خاک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش‌ها نشان داد که نمک‌های سیلیسیوم با افزایش آنزیم‌های کاتالاز، پراکسیداز، پلی‌فنول اکسیداز و پروتئین کل باعث افزایش مقاومت باقلا نسبت به P. pistaciaeمی‌شود و برعکس میزان پرولین کاهش می‌یابد. در حالی که هیچ‌کدام از این نمک‌ها تأثیری روی میزان کربوهیدرات گیاه، اسیدیته و هدایت الکتریکی خاک نداشتند. با توجه به نتایج حاصل از این آزمایش می‌توان استنباط کرد که نقش نمک‌های سیلیسیوم در افزایش تحمل به بیماری در باقلا به دلیل افزایش در فعالیت آنزیم‌های ضد اُکسایش بوده، باعث کاهش خسارت‌های اُکسایشی ناشی از گونه‌های فعال اکسیژن می‌شود که تحت تنش بیمارگر ایجاد می‌گردند. در صورت کاهش فعالیت آنزیم‌های ضد اُکسایش مانند کاتالاز، پراکسیداز و پلی‌فنول اکسیداز، میزان رادیکال‌های سوپراکسید و پراکسیدهیدروژن افزایش یافته و از ترکیب این دو رادیکال، هیدروکسیل تشکیل می‌شود. این رادیکال می‌تواند به تمام مولکول‌های زنده مانند رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی و اسید نوکلئیک‌ها حمله کرده و سوخت‌وساز سلول را مختل نماید. همچنین تیمار سیلیسیوم نفوذپذیری غشای پلاسمایی سلول‌های گیاهی را کاهش می‌دهد و باعث حفظ یک‌پارچگی غشای پلاسمایی می‌شود. استفاده از سیلیسیوم سرعت فتوسنتز را نیز به صورت قابل توجهی افزایش می‌دهد.
