زنبور Cotesia vestalis (Haliday) (Hymenoptera: Braconidae) از عوامل کلیدی کنترل بیولوژیک بید کلم می‌باشد. یکی از اندازه‌گیری‌های مهم در تعیین کنترل کیفی عوامل کنترل بیولوژیک پرورش انبوه یافته، قدرت باروری آنها می‌باشد. به‌منظور بررسی تاثیر شیوه پرورش انبوه زنبور C. vestalis بر باروری زنبورهای تولیدشده، آزمایشی با سه شیوه پرورش انبوه و چهار تکرار در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در شرایط محیطی استاندارد انجام شد. شیوه‌های پرورش انبوه عبارت بودند از: 1- استفاده از فضای کوچکتر (قفس 50×55×70 سانتی‌متر) و بایومس کمتر و ثابت (6 عدد بوته کلم چینی حاوی 120 لارو سن سوم بید کلم و 15 زنبور ماده‌ی سه‌روزه جفت‌گیری‌کرده)؛ 2- استفاده از فضای بزرگتر (قفس 55×70×100 سانتی‌متر) و بایومس بیشتر و ثابت (12 عدد بوته کلم چینی حاوی 240 لارو سن سوم بید کلم و 30 زنبور ماده‌ی سه‌روزه جفت‌گیری‌کرده)؛ و 3- استفاده از فضای بزرگتر (قفس 55×70×100 سانتی‌متر) و بایومس بیشتر و تعیین‌نشده (12 عدد بوته کلم چینی حاوی تعداد نامشخص لاروهای سن سوم بید کلم و 30 زنبور ماده‌ی سه روزه جفت‌گیری‌کرده). در دو شیوه اول تعداد مشخصی لارو (20 لارو در بوته) بر روی بوته‌های کلم چینی قرار می‌گرفت ولی در شیوه سوم، پرورش معمول بید کلم در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفت. در این شیوه، در زمان اوج خروج حشرات کامل حاصل از 200 شفیره هم‌سن بید کلم، یک تخمگیری سه روزه از حشرات ماده در قفس‌های تهویه‌دار (40×40×40 سانتی‌متر) روی 12 گیاه (روزانه چهار عدد گیاه) انجام گرقت و این گیاهان برای آزمایش بکار رفتند. پس از 48 (دو شیوه اول) یا 72 (شیوه سوم) ساعت، زنبورهای پارازیتوئید از قفس‌ها برداشته شدند و لاروهای بید کلم با کلم چینی تا زمان ظهور پیله-های زنبور تغذیه شدند. زنبورهای ماده‌ی تولیدشده پس از جفتگیری، به‌طور انفرادی به داخل پتری‌دیش‌های محتوی 50 عدد لارو سن سوم بیدکلم رهاسازی شده و با محلول عسل (35 درصد) مورد تغذیه قرار گرفتند. پس از 24 ساعت زنبورها به پتری‌دیش مشابه دیگری منتقل شدند. این انتقال تا 7 روز به همین شیوه ادامه داشت. سپس، لاروهای هر پتری‌دیش با برگ‌های گیاه کلم چینی تغذیه شدند و تعداد پیله تشکیل‌شده ثبت و توسط مدل‌های لگاریتمی- خطی آنالیز گردید. نتایج نشان داد که تفاوت معنی‌داری (df = 2, z-value = -1.962, P < 0.05) بین سه شیوه پرورش انبوه وجود دارد. به‌طوری‌که، میانگین تعداد پیله تولید شده به ازای هر ماده در شیوه دوم (4/200) بیشتر از شیوه سوم (2/181) بود. در حالی که، این مقدار در شیوه اول (9/195) تفاوت معنی‌داری با دو شیوه دیگر نشان نداد. چنین روندی هم‌چنین، روی منحنی باروری تجمعی نیز دیده شد. بنابراین، پرورش انبوه این زنبور می‌تواند براساس شیوه دوم با کیفیتی برتر (200 پارازیتیسم موفق به ازای هر ماده) از شیوه معمول اجرا گردد.
