زنبورعسل یکی از مهمترین حشرات گرده افشان دنیاست که از لحاظ اقتصادی اهمیت ویژه ای دارد. شناسایی و مطالعه تنوع ژنتیکی موجود در جمعیت های زنبورعسل یکی از اهداف مهم در اصلاح نژاد زنبورعسل می باشد. بدین منظور، در مجموع 88 زنبورعسل کارگر از 6 استان لرستان، اصفهان، چهار محال و بختیاری، فارس، کرمان و سیستان و بلوچستان جمع آوری و مورد مطالعه قرار گرفتند. استخراج DNA از قسمت سر و قفسه سینه زنبورهای کارگر با استفاده از روش نمکی (Salting out) با اندکی تغییرات انجام شد. DNA ژنومی با استفاده از 10 جفت آغازگر ریزماهواره شامل A43، A107، A7، A113، AP33، B124، AP36، A28، A88 و A35 تحت واکنش زنجیره ای پلی مراز قرار گرفت و محصول PCR روی ژل پلی اکریل آمید غیر واسرشته ساز 8 %، الکتروفورز گردید. پس از امتیازدهی داده ها، برای بررسی تعادل هاردی- واینبرگ، هتروزایگوسیتی مشاهده شده و مورد انتظار و شاخص شانون از نرم افزار POPGENE 1.3 استفاده شد. آزمون کای اسکوئر (X2) برای بررسی تعادل هاردی- واینبرگ در تمام جمعیت ها انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که جایگاه A43 در جمعیت زنبورعسل استان های اصفهان، چهار محال و بختیاری و کرمان، جایگاه A107 در جمعیت استان لرستان، جایگاه A7 در جمعیت زنبورعسل استان های اصفهان، فارس، کرمان و سیستان و بلوچستان، جایگاه AP33 در جمعیت استان های کرمان و سیستان و بلوچستان، جایگاه B124 در جمعیت استان های اصفهان و چهار محل و بختیاری، جایگاه AP36 در جمعیت زنبورعسل استان چهار محال و بختیاری، جایگاه A28 در جمعیت استان لرستان، جایگاه A35 در جمعیت استان لرستان، در تعادل هاردی- واینبرگ بوده و سایر جایگاه ها دارای انحراف معنی داری از تعادل هاردی- واینبرگ بودند (P<0.05). وقتی که همه نمونه ها به عنوان یک جمعیت واحد در نظر گرفته شدند همه جایگاه ها در تعادل هاردی – واینبرگ بودند. از دلایل اصلی عدم تعادل می توان به حضور برخی از عوامل برهم زننده تعادل از جمله مهاجرت، آمیزش های غیرتصادفی و ورود ملکه های جدید اشاره کرد. بیشترین میزان هتروزایگوسیتی مشاهده شده و مورد انتظار در جایگاه A7 و کمترین میزان هتروزایگوسیتی مشاهده شده و مورد انتطار به ترتیب در جایگاه AP35 و AP33 مشاهده گردید. در جمعیت های مورد بررسی، میانگین هتروزایگوسیتی مورد انتظار 185/0 ± 236/0 و میانیگن هتروزایگوسیتی مشاهده شده 141/0 ± 160/0 بود. بیشترین میزان شاخص شانون در جایگاه A7 و کمترین آن در جایگاه A35 مشاهده شد. میانگین شاخص شانون در جمعیت های مورد بررسی 252/0 ± 258/0 بود. با توجه به وجود تنوع ژنتیکی در جمعیت های زنبورعسل مورد مطالعه، ایجاد ایستگاه های پرورش ملکه و اجرای برنامه های اصلاح نژادی مختص جمعیت های زنبورعسل مورد مطالعه، لازم و ضروری به نظر می رسد.
