درخت پسته اهلی (Pistacia vera L.) متعلق به تیره سماق (Anacardiaceae) است. از جمله بیماری های مهم این محصول می توان به نماتد ریشه گرهی اشاره کرد. گونه Meloidogyne javanica یکی از مهمترین نماتد های انگل گیاهی است که بیشترین خسارت را به انواع محصولات گیاهی وارد می کند و دارای دامنه میزبانی وسیعی از جمله پسته است. گرایش روزافزون به کاهش یا عدم استفاده از سموم شیمیایی جهت کنترل بیماری های گیاهی منجر به توسعه روش های جایگزین یا همراه کنترل شیمیایی شده است. استفاده از ترکیبات و متابولیت های ثانویه گیاهی به عنوان بهترین استراتژی جایگزین برای کنترل نماتدها مطرح گردیده است. این روش ضمن هزینه کم و کاربرد آسان، توانایی بهبود ساختمان خاک و حاصلخیزی آن را نیز به عهده دارد. با توجه به اهمیت این گیاه به عنوان یک محصول صادراتی و وجود نماتد ریشه گرهی در باغات پسته به منظور بهره وری هرچه بیشتر از این گیاه لازم است پژوهش های گسترده ای جهت کنترل این نماتد به روش های غیر شیمیایی صورت گیرد. در این تحقیق به منظور کنترل نماتد ریشه گرهی پسته از عصاره آبی سه گیاه رازیانه، سیاهدانه و گل جعفری با غلظت 40%، پودر گیاهی 5% و مالچ گیاهی به تعداد 10 گیاه در اطراف هر نهال آلوده استفاده شده است و رقم مورد آزمایش پسته بادامی ریز زرند کرمان بود. آزمایش در گلخانه، در قالب فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی انجام شده است. برای هر تیمار 4 تکرار در نظر گرفته شد و خاک مورد استفاده جهت کاشت بذر پسته با اتوکلاو در دمای 121 درجه سانتیگراد به مدت 15 دقیقه ضدعفونی شد. نهال های پسته پس از استقرار، با دو عدد تخم و لارو سن دوم نماتد Meloidogyne javanica در یک گرم خاک آلوده سازی شدند، سپس با تیمار های ذکر شده تیمار شدند. پس از گذشت 3 ماه از اعمال تیمار ها میزان تخم بر گرم ریشه و تعداد لارو سن دوم در صد گرم از خاک و همچنین میزان گره ایجاد شده در یک گرم ریشه در تیمارهای مختلف اندازه گیری شد. تیمارها از نظر فاکتور تولیدمثل و تعداد گال اختلاف معنی داری را ایجاد کردند. داده برداری ها نشان داد که بهترین تیمار از نظر کاهش جمعیت در این مدت تیمار عصاره گیاه رازیانه با فاکتور تولیدمثل 1.2 و تعداد 16.8 گال در گرم ریشه بوده است که توانسته است به طور چشمگیری جمعیت نماتد را کاهش دهد. تیمار پودر گیاهی گل جعفری با فاکتور تولیدمثل 2.3 و تعداد 52.5 گال در گرم ریشه دارای کمترین تاثیر در کاهش جمعیت نماتد بوده و در این مدت عصاره های گیاهی نسبت به کاهش جمعیت نماتد، بهتر از پودر گیاهی و مالچ گیاهی عمل کرده بودند، در صورتی که تیمار شاهد دارای فاکتور تولیدمثل 4.5 بوده است.
