پژمردگی فوزاریومی خیار با عامل F. oxysporum یکی از بیماری‌های مهم خیار گلخانه‌ای محسوب می‌شود. با توجه به تهدید سلامت غذایی که امروزه مطرح است و یکی از عوامل آن استفاده مداوم از ترکیبات شیمیایی است، کاربرد روشهای جایگزین و یا کمکی غیرشیمیایی مانند استفاده از ترکیبات بیولوژیک می‌تواند علاوه بر مهار نسبی بیماری و افزایش محصول، سبب کاهش صدمات محیط زیستی نیز شود. جدایه‌های قارچی متعلق به جنس Trichoderma یکی از مهمترین میکروارگانیسم‌های موثر در کنترل بیماری‌های خاکزی می‌باشند و قدرت آنتاگونیستی بالایی دارند. در این پژوهش میزان قدرت بازدارندگی جدایه‌های تریکودرما از رشد قارچ عامل بیماری، در آزمایشات کشت متقابل و ترکیبات فرار بررسی شد. سه جدایه تجاری Trichoderma harzianum حاصل از تریانوم پی، تریکومیکس و تریکوفانگ اس و 15 جدایه بومی که شامل 12 جدایه از T. harzianum (Th50, Th14, Th91, Th20, Th65,Th66, Th12, Th16, Th30, Th49, Th72, Th99)، یک جدایه ازT. saturnisporum (Ts)، یک جدایه از T. virens (Tv) و یک جدایه از T. koningii(Tk) بودند، مورد ارزیابی قرار گرفت. قارچکش ایپرودیون-کاربندازیم ( با غلظتهای 5، 10، 15 و ppm20) نیز مورد استفاده قرار گرفت. در آزمایش کشت متقابل یک بلوک پنج میلیمتری از کشت پنج روزه قارچ بیماریزا و یک بلوک به همان اندازه از کشت چهار روزه جدایه‌های تریکودرما در مقابل هم در دو طرف یک ظرف پتری حاوی محیط کشت PDA گذاشته شد. در آزمایش ترکیبات فرار پتری حاوی کشت تازه قارچ عامل بیماری روی پتری حاوی کشت دو روزه جدایه‌های تریکودرما قرار داده شد. نتایج آزمایش کشت متقابل نشان داد که جدایه‌های Th72، Th49، Th30 و Th16 بترتیب با 55/7، 54/1، 52/6 و 50 درصد بازدارندگی از رشد قارچ بیماریزا، موثرترین جدایه‌ها و تریکوفانگ اس، تریکومیکس، Tvو Tk بترتیب با 24، 25/8، 34 و 36/1 درصد بازدارندگی، کم اثرترین جدایه‌ها بودند. درآزمون ترکیبات فرار، Th16، تریانوم پی، Th99 و Th72 بترتیب با 42/2، 41/6، 38 و 25 درصد ممانعت از رشد، بهترین جدایه‌ها و Tv، Th50، تریکومیکس و تریکوفانگ اس بترتیب با 2/5 ، 3/2، 4 و 8 درصد ضعیفترین جدایه‌های مورد آزمایش بودند. درصد ممانعت از رشد در تیمارهای ایپرودیون-کاربندازیم 5، 10، 15 و ppm20 بترتیب 29/4، 74/1، 91/2 و 100 درصد بود. نتایج این پژوهش نشان داد که اغلب جدایه‌های بومی مربوط به گونه T. harzianum نسبت به سایر گونه‌های تریکودرما مورد آزمایش در این تحقیق عملکرد مطلوبتری دارند. جدایه‌های تجاری T. harzianum بجز تریانوم پی اثر ضعیفتری نسبت به جدایه‌های بومی این گونه از نظر توانایی بازدارندگی رشد قارچ F.oxysporum داشتند. بطور کلی این تحقیق نشان داد که برخی از جدایه‌های بومی T. harzianum کارآیی بالایی در ممانعت از رشد قارچ F.oxysporum داشته و پتانسیل تبدیل شدن به جدایه‌های تجاری موثر را دارند و می‌توان از آنها در ساختن ترکیبات بیولوژیک استفاده کرد.
