بید گوجه فرنگی Tuta absoluta Meyrick (Lep.: Gelechiidae) یکی از آفات مهم و اقتصادی گوجه فرنگی است که اخیرا در مناطق مختلف گسترش یافته است. لاروهای آفت با تغذیه از برگ، ساقه و میوه باعث خسارت قابل توجه به محصول می شود که در صورت عدم مبارزه با آن، خسارت به 100% هم می رسد. روش اصلی کنترل این آفت استفاده از آفتکش های شیمیایی است که به دلیل اثرات سوء روی محیط زیست و انسان و همچنین مقاومت به آفت کش ها، لازم است راه های جایگزین کنترل این آفت جستجو شود. به همین منظور در این مطالعه تاثیر کاربرد انفرادی و توام جمعیت بومی زنبور Trichogramma brassicae، باکتریBacillus thuringiensis subsp. kurstaki (شرکت پروبلته اسپانیا) و اسپینوساد (شرکت Dow AgroSciences) روی بید گوجه فرنگی در شرایط گلخانه تحقیقاتی با دمای 3±27 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 10±65 درصد ارزیابی شد. در این آزمایش هفت تیمار شامل رهاسازی زنبور T. brassicae (یک نوبت در مرحله تخم تازه و شیری رنگ میزبان به صورت تریکوکارت یک صدم گرمی آماده خروج زنبور)، محلول پاشی دو در هزار Bt (دو نوبت در مرحله تخم سر سیاه و لارو سن دوم)، محلول پاشی اسپینوساد در دو غلظت 1/0 و 2/0 در هزار (یک نوبت در مرحله تخم سر سیاه)، زنبور تریکوگراما + Bt، اسپینوساد + Bt، و تریکوگراما + اسپینوساد در قالب طرح کاملا تصادفی در 6 تکرار در نظر گرفته شدند. هر تکرار متشکل از سه ردیف سه تایی بوته گوجه فرنگی رقم سوپرچف بود که چهار برگ آلوده به ۱۰ عدد تخم تازه بید گوجه فرنگی به صورت یک در میان بین چهار بوتهی پیرامونی قرار داده شده بود. در نهایت پس از محاسبه درصد تلفات تخم (درصد پارازیتیسم) و همچنین مرگ و میر سنین لاروی بید گوجه فرنگی در شرایط اتاق حرارت ثابت، و تجزیه واریانس نتایج با استفاده از نرم افزار SAS، میانگین تیمارها با آزمون توکی در سطح احتمال یک درصد با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان داد که بیشترین درصد مرگ و میر مربوط به کاربرد توام Bt + اسپینوساد و تریکوگراما + اسپینوساد به ترتیب با 43/1±33/88 و 74/3±33/78 و کم ترین درصد تلفات در کاربرد زنبور تریکوگراما با 84/4±67/31 درصد بوده است. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، بسته به جمعیت آفت می توان کاربرد اسپینوساد + Bt و حتی کاربرد توام تریکوگراما و Bt را به عنوان روشی موثر و کارامد در قالب برنامه مدیریت تلفیقی بید گوجه رنگی در شرایط کشت گلخانه ای پیشنهاد کرد.
واژه های کلیدی: بید گوجه فرنگی،Trichogramma brassicae ، Bacillus thuringiensis، اسپینوساد
