نماتد مولد گره ریشه Meloidogyne Javanica از نماتد های انگل اجباری است و از مهمترین و اقتصادی ترین گروه نماتد های پارازیت گیاهی در سراسر جهان محسوب می شود. خسارت نماتد از طریق ایجاد گال در ریشه گیاهان و اختلال در متابولیسم میزبان صورت می پذیرد و نسبت به سایر بیمارگرهای گیاهی دارای روابط متقابل بسیار پیچیده ای با میزبان می باشند. گیاهان ترکیبات آلی به نام متابولیت های ثانویه تولید می کنند که به عنوان ترکیبات ضد میکروبی و سد دفاعی در واکنش های میزبان- بیمار گر عمل می کنند. متابولیت های ثانویه گیاهی به لحاظ مصارف داروئی از ارزش اقتصادی بالایی برخوردارند و سنتز شیمیایی این متابولیت ها معمولا پر هزینه و پیچیده می باشد. در این مطالعه نیمی از گیاهان خیار رقم Bete Alpha در مرحله (7-5) برگی با نماتد (1000 عدد لارو سن 2 و تخم) و نیمی دیگر با آب مایه زنی شدند و بعد از 10 روز عصاره آبی و الکلی رازیانه با غلظت 100 و 200 ppm به خاک گلدان ها اضافه شد و در روزهای 3 و 9و 15 بعد از اضافه کردن عصاره ها مورد ارزیابی مولکولی و بیوشیمیایی در قالب طرح کاملا تصادفی قرار گرفتند. مسیر مولکولی القاء شده توسط عصاره های آبی و الکلی گیاه دارویی رازیانه در غلظت های 100 و 200 ppm علیه نماتد مولد گره ریشه در گیاه خیار با استفاده از تکنیک مولکولی Semi Quantitative RT-PCR بررسی گردید. برای این منظور میزان بیان نسخه های ژنی از ژن دخیل در مقاومت PR3 (Pathogenesis-Related Protein-3) تا 15 روز پس از تیمارگیاهچه ها (در روزهای 3 ، 9 و 15) مورد بررسی قرار گرفت. همچنین میزان فعالیت اختصاصی آنزیم های پراکسیداز (POX) و کاتالاز (CAT) در نمونه های تیمار شده به صورت کمی و کیفی سنجش شد. نتایج حاکی از آن بود که در غلظت های مذکور در هر دو عصاره آبی و الکلی رازیانه میزان بیان ژن PR3 تا 15 روز پس از تیمار گیاهچه ها افزایش یافته است و میزان فعالیت اختصاصی آنزیم پراکسیداز تا 15 روز بعد از تیمار گیاهچه ها کاهش یافته است. همچنین میزان فعالیت اختصاصی آنزیم کاتالاز تا این زمان به طور معنی داری افزایش یافت و فعالیت اختصاصی هر دو آنزیم در روزهای مورد مطالعه نسبت به شاهد افزایش معنی داری را نشان داد. نتایج نشان داد در مجموع عصاره آبی نسبت به الکلی عملکرد بهتری در القاء مقاومت بر علیه نماتد مولد گره ریشه دارد. نتایج درمجموع بیانگر این است که دفاع سیستمیک القایی (ISR) تا 15 روز پس از تیمار گیاهچه خیار با عصاره آبی و الکلی رازیانه فعال شده که در نتیجه منجر به کاهش آلودگی و شدت بیماری زایی نماتد در گیاهچه خیار نسبت به شاهد می گردد.
