اغلب آلودگی های ویروسی باعث بروز علایم موضعی و یا سیستمیک در میزبان می شوند. این علایم نتیجه ی برهمکنش های متابولیکی و بیوشیمیایی ویروس میزبان، اختلال در تعادل متابولیتی، تنفس سلولی و فتوسنتز میزبان می باشد. در این مطالعه تاثیر آلودگی ریحان به - ویروس موزاییک خیار (Cucumber mosaic virus, CMV) و ویروس موزاییک یونجه (Alfalfa mosaic virus, AMV) روی برخی شاخص های بیوشیمیایی (قند های محلول و نامحلول، کلروفیل کل، ترکیبات فنولی و پروتئین کل) و شاخص های رشدی (شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و وزن خشک و تر کل) گیاه ریحان بررسی شد. این تحقیق در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تیمار )تیمار مایه زنی با CMV ، تیمار مایه زنی با AMV ، و تیمار خطا (مایه زنی با عصاره ی گیاه سالم) و تیمار شاهد (بدون مایه زنی(( با سه تکرار 30 تایی در شرایط گلخانه ای انجام شد. پس از مایه زنی بو ته های ریحان با جدایه های خالص CMV و AMV ، آلودگی گیاهان دو هفته پس از مایه زنی با روش DAS-ELISA مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج آزمون الایزا، 60 بوته آلوده به هر ویروس) 20 بوته آلوده از هر تکرار) یک ماه بعد از مایه زنی و 60 بوته از دو تیمار دیگر بطور همزمان برداشت شد. پس از تعیین شاخص سطح برگ گره ششم هر بوته و اندازه گیری وزن تر، بوته ها در دمای 72 درجه سانتی گراد به مدت 48 ساعت خشک شدند. بوته های خشک مربوط به هر تکرار بصورت جداگانه خرد شده و اندازه گیری کمی شاخص های بیوشیمیایی بر اساس دستورالعمل های استاندارد انجام گرفت. سپس داده ها توسط نرم افزار SPSS 16.0 تجزیه و تحلیل آماری گردید. آلودگی به CMV در ریحان باعث کم رشدی شدید، موزاییک، بدشکلی و افتادن برگ ها در بوته های آلوده به ویروس موزاییک خیار شد در حالی که علائم زردی و موزائیک خفیف در بوته های آلوده به ویروس موزاییک یونجه نمایان شد. بر اساس آنالیز داده ها، در مقایسه با بوته های تیمار شاهد، غلظت کلروفیل کل، سطح برگ و وزن تر بوته های آلوده به CMV و AMV با اختلاف معنی داری (P ≤ 0.05) کاهش و ترکیبات فنولی افزایش یافت. غلظت قند های نامحلول بوته های آلوده به CMV و AMV به ترتیب افزایش و کاهش معنی داری (P ≤ 0.05) نشان داد. آلودگی بوته های ریحان فقط با ویروس موزاییک خیار باعث کاهش معنی دار (P ≤ 0.05) در سرعت رشد محصول و وزن خشک کل نسبت به تیمار شاهد گردید. تغییرات قند های محلول و پروتئین کل بین تیمار ها معنی دار نبود.
