چکیده:
بیماری مرگ گیاهچه یکی از بیماری‌های مهم پنبه در مناطق مختلف کشور می‌باشد که همه ساله خسارت فراوانی را ایجاد می‌کند از بین عوامل بیماری‌زا قارچ Fusarium solani یکی از مهم‌ترین عوامل در مرگ گیاهچه پنبه به شمار می‌آید. بهترین روش کنترل این بیماری ضدعفونی بذر پنبه با قارچ‌کش‌ها و ترکیبات بیولوژیک می‌باشد مزایای کنترل بیولوژیک نداشتن اثرات مخرب بر روی سلامت انسان و محیط زیست است. لذا هدف از این پژوهش امکان جایگزینی ترکیبات بیولوژیک دارای ماده موثر Bacillus subtilis به جای سموم شیمیایی برای ضدعفونی بذر بود که این ترکیبات بیولوژیک مورد بررسی شامل سوپرنیتروپلاس و بیوسوبتیل وکمپانیون بودندکه ماده موثره همه اینها باکتری B. subtilis بود. جدایه بومی B96 نیز همراه با جدایه‌های تجاری استخراج شده از ترکیبات بیولوژیک مذکور مورد بررسی قرار گرفت. در ازمایش زیست‌سنجی کشت متقابل یک حلقه 5/0 سانتی‌متری از محیط حاوی میسیلیوم قارچ بیماری‌زا در مرکز محیط کشت PDA قرار داده شد و جدایه‌های تجاری و بومی باکتری تحت مطالعه در پتری‌های جداگانه و به صورت نقطه‌ای در چهار نقطه اطراف قارچ بیمارگر قرار داده شد. نتایج این قسمت از آزمایش نشان داد که درصد ممانعت کنندگی از رشد قارچ بیمارگر توسط جدایه‌های استخراج شده از ترکیبات بیولوژیک بیوسوبتیل، کمپانیون، سوپرنیتروپلاس و جدایه بومی B96 به ترتیب 67/46-67/44-3/37-67/41 بود. در آزمایش ترکیبات فرار تاثیر حاصل از جدایه‌های تجاری و بومی باکتری بر رشد قارچ بیمارگر مشخص شدکه درصد ممانعت کنندگی ترکیبات فرار جدایه‌های حاصل از بیوسوبتیل، سوپرنیتروپلاس، کمپانیون و جدایه بومی B96 به ترتیب 77/12-19/10-16/5- 58/6 بود. نتایج هر دو آزمایش زیست سنجی نشان داد که در آزمایشگاه بیشترین اثر ممانعت کنندگی رشد قارچ بیمارگر مربوط به جدایه تجاری استخراج شده از بیوسوبتیل می‌باشد. در آزمایشات گلخانه بذور پنبه رقم ورامین با ترکیبات تجاری بیولوژیک با سه غلظت مختلف از هرکدام و سوسپانسیون جدایه بومی B96 و قارچ‌کش‌های کاربوکسین تیرام (WP:75%)، تریادیمینولDS:7/5%) )، اپیرودیون + کاربندازیم ( %5/52 WP:) و ایمازالیل ضد عفونی و در خاک مایه‌زنی شده با قارچ بیمارگرکشت شدند. نتایج نشان دادکه در بین قارچ‌کش‌ها مورد آزمایش به ترتیب از کارآمدترین تا کم اثرترین آنها از نظر درصد گیاهچه-میری کاربوکسین تیرام (WP:75%)، تریادیمینولDS:7/5%) )، اپیرودیون + کاربندازیم ( %5/52 WP:) و ایمازالیل به ترتیب 05/8 - 01/15-03/16 -03/21در گلخانه بوده اند. میزان مرگ گیاهچه در تیمار‌های مربوط به ترکیبات تجاری بیولوژیک بیوسوبتیل، کمپانیون، سوپرنیتروپلاس و جدایه بومی B96 به ترتیب 02/6- 04/12 - 03/16 - 03/16 بود. نتایج این آزمایش نشان داد که برای ضدعفونی بذر پنبه امکان جایگزینی سموم شیمیایی رایج با برخی ترکیبات بیولوژیک وجود دارد که از بین تیمار‌ها قارچ‌کش تجاری بیولوژیک بیوسوبتیل بهترین تیمار بوده است.
