بیماری پوسیدگی زغالی سویا یکی از مهمترین بیماریهای سویا در شمال ایران از جمله استان های گلستان و مازندران می باشد. در این پژوهش اثرات آنتاگونیستی ده جدایه ی قارچ Trichoderma harzianum علیه قارچ Macrophomina phaseolina عامل پوسیدگی زغالی سویا تحت شرایط آزمایشگاهی و گلخانه ای مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی میزان کنترل رشد میسلیومی M. phaseolinaدر شرایط آزمایشگاهی، جدایه های T. harzianum از نظر قدرت رقابت ساپروفیتی و تأثیر متابولیتهای فرار و ترشحات مایع خارج سلولی بر روی M. phaseolina در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. بیشترین درصد بازدارندگی در بین جدایه ها از نظر قدرت رقابت ساپروفیتی مربوط به جدایهT7 با 67/58% بود. همچنین از نظر تأثیر متابولیتهای فرار و ترشحات مایع خارج سلولی جدایه یT7به ترتیب با 72/56% و %75/87 دارای بیشترین تاثیر بازدارندگی بود. از بین 10 جدایه ی T. harzianum، سه جدایه برای آزمایشات گلخانه ای انتخاب شدند و اثر بیوکنترل آنها به سه روش تیمار خاک، تیمار بذر و محلول پاشی بر روی گیاهچه ها در مرحله 4-2 برگی مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس میزان جوانه زنی بذر، ارتفاع گیاهچه، وزن خشک و تر اندام های هوایی و زیرزمینی گیاه و شدت بروز بیماری بررسی گردید. نتایج نشان دهنده اثرات آنتاگونیستی متفاوت جدایه های مختلف بود. در شرایط گلخانه ای جدایه یT7 در روش تیمار خاک بهتر از بقیه جدایه ها عمل کرد. همچنین روش تیمار خاک با آنتاگونیست نسبت به روش های دیگر نتایج بهتری داشت و باعث کاهش معنی دار در میزان بروز بیماری و افزایش فاکتورهای رشدی شد. به نظر می رسد که ترشح ترکیبات غیر فرار مهمترین مکانیسم آنتاگونیستی T. harzianum علیه این قارچ بیمارگر می باشد.
